13 februari 2023
Verhuist TTF-gashandel naar London?
De Europese Unie heeft voorwaardelijk een tijdelijk, maar ook ingewikkeld prijsplafond voor gas-groothandelsmarkt ingesteld. Mocht dat plafond worden geactiveerd, dan raakt het vooral de zogeheten georganiseerde markten, oftewel, handel via beurzen die onder toezicht van de financiële autoriteiten staan. Met het prijsplafond wil de EU er voor zorgen dat prijzen op markten zoals het Nederlandse TTF, niet al te veel uit de pas lopen met prijzen op de wereldmarkt voor LNG. Vorig jaar was dat namelijk wel sterk het geval vanwege de beperkte capaciteit om LNG te importeren en naar het achterland af te voeren. Die capaciteit was te gering om aan de gasvraag te voldoen. Partijen die wel over vrij verkoopbare LNG beschikten, konden zodoende forse winsten maken op kosten van de verbruikers. Mocht die situatie zich in de nabije toekomst weer voordoen, dan moet het prijsplafond in werking treden om de verbruikers te beschermen tegen extreme prijzen.
Helaas kan het EU-prijsplafond voor de gasmarkt wel ernstige problemen opleveren. Immers, de oorzaak van extreme prijzen, namelijk vraag die aanmerkelijk hoger is dan het aanbod, wordt er niet mee weggenomen. Dat kan er toe leiden dat voor de plafondprijzen onvoldoende gas te koop is. Partijen die dan op de markt een positie hebben ingenomen, zoals bijvoorbeeld long op jaarbasis en short op maandbasis, kunnen dan ernstig in de problemen komen omdat de shortpositie niet meer opgevuld kan worden.
De belangrijke gasbeurs ICE-Endex wil dat haar klanten niet aandoen en bereidt daarom een parallelle TTF-markt in London voor. Mocht het plafond in werking treden, dan kan ICE-Endex handel in gas met als leveringspunt een virtueel punt in het Nederlandse gasnet van GTS, oftewel TTF, voortzetten buiten de EU zodat het plafond niet van toepassing is. Om die uitwijkmanoeuvre mogelijk te maken, past ICE-Endex haar marktregels per 15 februari 2023 aan.
Gasmarkt ontspant, maar opslagen raken leger
Vooralsnog lijkt Europa deze winter door te komen zonder tekorten aan gas. Dat met dank aan de relatief warme winter en de financiële slagkracht die is ingezet om ondanks torenhoge marktprijzen extra gas aan te kopen. Echter, omdat de capaciteit om LNG te produceren beperkt is, zijn de extra aankopen in Europa ten koste gegaan van landen met minder diepe zakken, zoals Pakistan. In dat opzicht is het veelzeggend dat Bangladesh er nu in is geslaagd om voor het eerst sinds 8 maanden weer een lading LNG aan te kopen. Het land was afgelopen juni gestopt met aankopen van LNG vanwege de extreem hoge prijzen. Die Aziatische LNG prijzen zijn de afgelopen twee maanden echter zo’n 70% gedaald, waardoor Bangladesh zich (met hulp van het IMF) weer LNG kan veroorloven.
Ook de prijsdalingen op TTF duiden op ontspanning van de gasmarkt. Naast de relatief warme winter, is ook de mogelijkheid om LNG te importeren fors toegenomen. Bovendien heeft Freeport, de een na grootste LNG productie- & exportterminal in Amerika, de autoriteiten om toestemming gevraagd de installaties weer in bedrijf te mogen nemen. Die terminal werd in afgelopen juni stilgelegd vanwege een brand en droeg daarmee sterk bij aan de forse stijging van marktprijzen afgelopen zomer.
Nu doet zich het omgekeerde voor (maar hogere export betekent wel hogere vraag op de binnenlandse Amerikaanse markt met als gevolg een prijsstijging van 5% bij bekend worden van het verzoek om toestemming).
Naast al het goede nieuws doemen ook wat tegenvallers op. Ondanks het relatief warme weer wordt in Europa momenteel toch vrij veel gas aan de opslagen onttrokken.
Weliswaar zitten de Nederlandse opslagen met een vulgraad van 68% (2 feb) nog boven het minimumniveau dat rond deze tijd van het jaar gewenst is, het feit dat zoveel gas onttrokken wordt tijdens relatief warm weer geeft wel te denken. Immers, alle gas dat nu uit de opslag wordt gehaald, moet de komende zomer weer worden ingekocht en opgeslagen om goed voorbereid de volgende winter in te gaan.
Die voorzienbare behoefte aan gas maakt de markt kwetsbaar voor nieuwe verstoringen, zoals volledige beëindiging van Russische leveringen of beperkte beschikbaarheid van LNG op de wereldmarkt. Die beschikbaarheid is namelijk niet vanzelfsprekend, want het meeste vloeibare gas is reeds voor (zeer) lange termijnen gecontracteerd door Aziatische landen en in het bijzonder door China.
Oekraïne wordt met groen gas onderdeel van de EU interne gasmarkt
De EU Commissie heeft bekend gemaakt stappen te ondernemen om Oekraïne op termijn deel te laten uitmaken van de interne Europese markt, waaronder de interne gasmarkt. Oekraïne kan zich ontwikkelen tot een belangrijke producent van aardgas en het land heeft ook een groot potentieel om bio-methaan te produceren, oftewel, groen gas te leveren. Daarnaast zijn er kansen op het gebied van hernieuwbare energie in het algemeen en waterstof in het bijzonder. De intentieverklaringen moeten nog worden goedgekeurd door de regeringsleiders van de EU Lidstaten
Marktprijzen
Olieprijzen staan onder druk vanwege zorgen om de economie en stijgende rentes op de kapitaalmarkt. Desondanks wordt een stijging van prijzen verwacht, omdat sancties tegen Russische export van olie(producten) strenger worden en de Chinese vraag naar olie verondersteld wordt aan te trekken. Echter, vooralsnog lijken de sancties tegen Rusland vooral de Russische inkomsten uit olie-export te treffen, terwijl het exportvolume grotendeels overeind blijft. Landen als China en India importeren namelijk volop Russische olie, maar met forse kortingen ten opzichte van de wereldmarktprijzen. Na aanvankelijke prijsstijging in de eerste drie weken van januari, zette in de vierde week een daling in. Wel liggen de prijzen begin februari met zo’n 82 USD/bbl voor brent nog steeds hoger dan de 78 USD/bbl begin januari.
Relatief warm weer, gedaalde prijzen voor aardgas, hoge prijzen voor emissierechten, veel wind en meer Franse kerncentrales in bedrijf, zetten de prijzen voor steenkool flink onder druk. Omdat ook de voorraadpositie goed is en zich geen bijzondere problemen voordoen bij de aanvoer van steenkool, ging de prijs in week vier fors omlaag. Van prijsniveaus rond 180 USD/ton begin januari, daalden de prijzen begin februari tot rond 140 USD/ton. Wel hebben deze prijsdrukkende elementen meer invloed op leveringen op de korte termijn dan op de lange termijnprijzen. Zo was levering jaar 2024 begin januari nog 15 USD/ton goedkoper dan levering op de kortere termijnen, maar inmiddels is jaar 2024 zelfs zo’n 10 USD/ton duurder dan levering korte termijn.
In de tweede helft van januari stegen de prijzen voor emissierechten behoorlijk, zonder duidelijke oorzaak. Van pakweg 77 EUR/ton begin januari gingen de prijzen overtuigend omhoog tot boven 95 EUR/ton begin februari.
Elektriciteitsprijzen daalden in de eerste helft van januari, maar keerden in de tweede helft grotendeels terug naar het uitgangspunt. Opvallend was de nauwgezetheid waarmee termijnprijzen voor Nederlandse stroom de Duitse prijzen volgden, waarbij Nederland pakweg 15 EUR/MWh goedkoper was dan Duitsland. De spotprijzen lagen meestal nog dichter bij elkaar en waren op menige dag zelfs gelijk aan elkaar. Levering basislast jaar 2024 kostte begin januari zo’n 176 EUR/MWh en begin februari 169 EUR/MWh.
Prijzen op de gasmarkt staan enerzijds onder druk, maar lijken ook te zoeken naar een kans om weer omhoog te springen. De bevoorradingsituatie is vooralsnog goed, maar blijft kwetsbaar voor verstoringen. Mede om die reden adviseert Gasunie om het Groningenveld voorlopig nog niet definitief te sluiten. Immers, mocht toevoer van LNG of pijpleidinggas uit Noorwegen of Rusland worden onderbroken, dan kan Nederland komende winter desnoods op Groningen terugvallen. Of de regering dat advies overneemt valt nog te bezien. De onzekerheid voor levering komende winter vertaalt zich ook in een ontkoppeling van TTF prijzen voor korte en langere termijn. Die prijzen lagen het grootste deel van Januari dicht bij elkaar, maar sinds week 4 is levering 2024 zo’n 5 EUR/MWh duurder dan levering in de komend maanden. De prijzen voor levering in de komende maanden liggen begin februari rond 60 EUR/MWh terwijl levering jaar 2024 zo’n 65 EUR/MWh kost.