30 augustus 2025
Als manager of bestuurder van een zorginstelling weet je hoe complex energiebeheer kan zijn. Zorginstellingen hebben unieke energiebehoeften: 24/7 verwarming en koeling, medische apparatuur die continu draait en strikte eisen voor comfort en hygiëne. Tegelijkertijd staan de kosten onder druk en moet je verantwoord omgaan met budgetten. Grip krijgen op je energieverbruik is daarom essentieel.
Energiekosten vormen een grote kostenpost van de totale exploitatiekosten van zorginstellingen. Door systematisch je energieverbruik te analyseren en gerichte maatregelen te nemen, kun je deze kosten met 15-30% verlagen zonder in te leveren op zorgkwaliteit of comfort voor bewoners.
Zorginstellingen kunnen nooit volledig 'dicht'. Verwarming, ventilatie, verlichting en medische apparatuur moeten 24 uur per dag, 7 dagen per week beschikbaar zijn. Dit continue karakter maakt energiebeheer complexer dan in reguliere kantoorgebouwen.
Bewoners en patiënten zijn kwetsbaar voor temperatuurschommelingen. Ouderen hebben vaak een hogere warmtebehoefte, terwijl bepaalde medische condities juist koeling vereisen. Deze specifieke eisen maken het lastig om energie te besparen zonder het comfort aan te tasten.
Medische apparatuur heeft vaak specifieke energievereisten. Beademingsapparatuur, dialysemachines en andere levensreddende apparaten mogen nooit uitvallen door energieproblemen. Dit vereist uitgebreide systemen en noodstroomvoorzieningen die extra energie kosten.
Zorginstellingen moeten voldoen aan strikte regelgeving voor luchtkwaliteit, temperatuur en hygiëne. Deze eisen beperken de mogelijkheden voor energiebesparing. Je kunt niet zomaar de ventilatie verminderen of de temperatuur verlagen.
De Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorgverlening (Wkkgz) stelt onder andere eisen aan de kwaliteit van de zorgomgeving. Dit beïnvloedt direct je energieverbruik voor verwarming, koeling en ventilatie.
Hygiëne-eisen vereisen frequent wassen bij hoge temperaturen, wat veel warm water en energie kost. Wasserijen in zorginstellingen draaien vaak op maximale temperaturen om infecties te voorkomen.
Begin met het verzamelen van minimaal twee jaar energiegegevens. Kijk niet alleen naar totaalverbruik, maar ook naar maandelijkse patronen.
Vergelijk je verbruik met benchmarks voor vergelijkbare zorginstellingen. Een verzorgingshuis/verpleeghuis verbruikt gemiddeld ongeveer 63,5 kWh per m² per jaar aan elektriciteit en 9 m³ gas per m² per jaar. Als je hier ver boven zit, zijn er waarschijnlijk besparingsmogelijkheden.
Let op pieken in je energieverbruik. Deze kunnen wijzen op inefficiënte apparatuur of processen. Een plotselinge stijging in elektriciteitsverbruik kan bijvoorbeeld duiden op een defecte koelinstallatie die harder moet werken.
Maak een overzicht van alle grote energieverbruikers in je instelling:
Voor elk systeem noteer je het geschatte verbruik, de leeftijd van de apparatuur en de onderhoudshistorie. Oude systemen verbruiken vaak 20-50% meer energie dan moderne, efficiënte alternatieven.
Installeer slimme meters voor verschillende zones en systemen. Zo krijg je inzicht in waar precies je energie naartoe gaat. Een wasserij kan bijvoorbeeld 15-20% van je totale energieverbruik uitmaken, terwijl dit niet altijd duidelijk is uit je totaalcijfers.
Monitor niet alleen verbruik, maar ook prestaties. Een verwarmingssysteem dat veel energie verbruikt maar niet de gewenste temperatuur haalt, heeft mogelijk onderhoud nodig of moet vervangen worden.
Gebruik energiemonitoring-software die automatisch afwijkingen detecteert. Als een koelinstallatie plotseling meer energie gaat verbruiken, krijg je direct een melding zodat je snel kunt ingrijpen.
HVAC-systemen zijn vaak verantwoordelijk voor 40-70% van het energieverbruik in zorginstellingen. Kleine optimalisaties kunnen daarom grote besparingen opleveren.
Controleer en optimaliseer je thermostaat-instellingen. Veel zorginstellingen verwarmen alle ruimtes tot dezelfde temperatuur, terwijl dit niet altijd nodig is. Gangen kunnen 2-3 graden koeler dan bewonerskamers, wat 10-15% kan besparen op verwarmingskosten.
Zorg voor goede zonering van je verwarmingssysteem. Niet alle delen van het gebouw hebben dezelfde warmtebehoefte. Kantoorruimtes kunnen 's nachts en in het weekend koeler, terwijl bewonersruimtes constant warm moeten blijven.
Ventilatie is cruciaal voor luchtkwaliteit maar kost energie. Moderne ventilatiesystemen kunnen de luchtstroom aanpassen aan de werkelijke behoefte in plaats van constant op maximum te draaien.
CO₂-gestuurde ventilatie past de luchtstroom aan op basis van de bezetting van ruimtes. In een recreatieruimte die overdag vol zit maar 's avonds leeg is, kan dit 20-30% energiebesparing opleveren.
Warmteterugwinning uit ventilatielucht kan ook besparen op verwarmingskosten. De warme lucht die naar buiten wordt geblazen, wordt gebruikt om de koude buitenlucht voor te verwarmen.
Gebruik programmeerbare thermostaten die automatisch temperaturen aanpassen op basis van bezetting en tijd. Kantoorruimtes kunnen 's nachts 3-5 graden koeler, vergaderruimtes hoeven alleen verwarmd te zijn als ze gebruikt worden.
Overweeg individuele temperatuurregeling voor bewonerskamers. Bewoners hebben verschillende warmtebehoeften en kunnen zo zelf hun comfort bepalen. Dit kan energie besparen omdat niet alle kamers op de hoogste gewenste temperatuur hoeven.
Let op warmteverlies door slecht sluitende deuren en ramen. In zorginstellingen staan deuren vaak open voor toegankelijkheid, maar dit veroorzaakt warmteverlies. Automatische deuren of luchtgordijnen kunnen helpen.
Warm water is een grote kostenpost in zorginstellingen. Bewoners douchen dagelijks, de keuken gebruikt veel warm water en de wasserij draait op hoge temperaturen. Optimalisatie van warm water systemen kan 10-20% besparen op energiekosten.
Controleer de temperatuur van je warm water systemen. Legionellapreventie vereist hoge temperaturen (60°C), maar dit hoeft niet overal. Handen wassen kan prima met water van 40°C, wat veel minder energie kost.
Isoleer alle warm water leidingen, vooral in onverwarmde ruimtes zoals kelders en technische ruimtes. Slecht geïsoleerde leidingen kunnen 15-25% van de warmte verliezen voordat het water de kraan bereikt.
Moderne condensatieketel zijn 15-20% efficiënter dan oude ketels. Als je ketel ouder is dan 15 jaar, kan vervanging zich binnen 5-7 jaar terugverdienen door lagere energiekosten.
Overweeg warmtepompboilers. Deze gebruiken de afgevoerde ventilatielucht uit een gebouw als warmtebron om tapwater te verwarmen. Meestal is naverwarming nodig.
Ten opzichte van een HR-ketel (met een rendement van 60 tot 65% voor warm tapwater) is een energiebesparing van 20 tot 40% mogelijk.
PVT-systemen zijn een combinatie van een zonnecollector en een PV-paneel. Naast elektriciteit wekt het PVT-systeem ook warmte op, welke gebruikt kan worden voor het verwarmen van water of lucht.
Zonneboilers kunnen een waardevolle aanvulling zijn, vooral voor zorginstellingen met veel warm water verbruik. De terugverdientijd ligt meestal tussen 7-12 jaar, afhankelijk van de grootte van de installatie.
Installeer waterbesparende douchekoppen en kranen. Moderne versies geven hetzelfde comfort met 30-50% minder water, wat direct doorwerkt in lagere kosten om het water op te warmen.
Gebruik timers voor warm water circulatiepompen. Deze pompen zorgen dat warm water direct beschikbaar is, maar hoeven niet 24/7 te draaien. 's Nachts kunnen ze bijvoorbeeld uitgeschakeld worden.
Leer personeel over bewust warm water gebruik. Kranen die onnodig lang open blijven staan, kunnen per jaar veel geld kosten aan verspild warm water.
Keukens in zorginstellingen draaien vaak de hele dag en verbruiken veel energie. Professionele keukenapparatuur is ontworpen voor intensief gebruik, maar kan vaak efficiënter worden ingezet.
Gebruik inductiekookplaten waar mogelijk. Deze zijn 90% efficiënt tegenover 40-50% voor gaskookplaten. Hoewel de investering hoger is, verdient dit zich terug door lagere energiekosten.
Optimaliseer het gebruik van ovens en combi-steamers. Kook zoveel mogelijk gelijktijdig in plaats van gedurende de dag verschillende gerechten. Een volle oven verbruikt nauwelijks meer energie dan een halfvolle.
Onderhoud keukenapparatuur regelmatig. Vervuilde filters in afzuigkappen laten het systeem harder werken. Schone koelspiralen in koelkasten verbruiken 10-15% minder energie.
Koelkasten en vriezers in zorginstellingen draaien 24/7 en zijn vaak grote energieverbruikers. Optimalisatie kan substantiële besparingen opleveren.
Controleer temperatuurinstellingen regelmatig. Koelkasten hoeven niet kouder dan 4°C, vriezers niet kouder dan -18°C. Elke graad kouder betekent 5-8% meer energieverbruik.
Zorg voor goede luchtcirculatie rond koelapparatuur. Apparaten die te dicht bij warmtebronnen staan of waar geen ruimte is voor luchtcirculatie, moeten harder werken om dezelfde temperatuur te behouden.
Plan de vervanging van oude koelapparatuur. Een koelkast van 10 jaar oud verbruikt vaak twee keer zoveel energie als een moderne, energiezuinige versie.
Sommige zorginstellingen hebben een eigen wasserij met industriële machines om wasgoed te verwerken. Zorginstellingen kunnen ook samenwerken met een professionele wasserij, die het wasgoed ophaalt en schoon terugbrengt.
Wasserijen in zorginstellingen verbruiken veel energie voor het verwarmen van water en het drogen van was. Optimalisatie kan 15-25% besparen op deze kosten.
Gebruik volledige wasmachine ladingen en pas wasprogramma's aan op de vervuiling. Wassen op lagere temperaturen, als het type was en de mate van vervuiling dit toelaat, bespaart al snel 25% energie.
Moderne wasmachines hebben eco-programma's die minder water en energie gebruiken. Deze programma's duren langer maar verbruiken 20-30% minder energie per wasbeurt.
Overweeg warmteterugwinning uit afvalwater van wasmachines. Het warme afvalwater kan gebruikt worden om nieuw waswater voor te verwarmen.
Verlichting is verantwoordelijk voor 10-25% van het elektriciteitsverbruik in zorginstellingen. De overstap naar LED kan dit verbruik met 60-80% verminderen.
LED-verlichting heeft ook voordelen voor bewoners. Het licht is stabieler, flikkert niet en kan worden aangepast aan verschillende momenten van de dag. Dit kan bijdragen aan het welzijn van bewoners.
Plan de overstap naar LED gefaseerd. Begin met ruimtes waar het licht veel brandt, zoals gangen en gemeenschappelijke ruimtes. De besparingen van deze ruimtes kunnen de verdere uitrol financieren.
Bewegingssensoren in gangen, toiletten en opslagruimtes kunnen 30-50% besparen op verlichtingskosten.
Daglichtsensoren passen kunstverlichting automatisch aan op de hoeveelheid natuurlijk licht. In ruimtes met veel ramen kan dit 20-40% besparen op verlichtingskosten.
Programmeerbare verlichting kan helpen bij het dag-nacht ritme van bewoners. Feller licht overdag en warmer, dimmer licht 's avonds kan bijdragen aan betere slaap.
Medische apparatuur moet altijd beschikbaar zijn, maar hoeft niet altijd op vol vermogen te draaien. Moderne apparaten hebben vaak energiebesparende modi die automatisch activeren als ze niet gebruikt worden.
Inventariseer alle medische apparatuur en controleer of energiebesparende instellingen actief zijn. Een dialysemachine in standby-modus kan een paar tientallen tot wel vijftig kWh per jaar verbruiken, als het apparaat extra functies heeft, terwijl dit vaak niet nodig is.
Plan vervanging van oude medische apparatuur mede op basis van energiegebruik. Nieuwe apparaten zijn vaak niet alleen beter voor patiënten, maar ook veel energiezuiniger.
Zorginstellingen hebben steeds meer IT-apparatuur voor patiëntendossiers, communicatie en administratie. Het verbruik van deze apparatuur kan een aanzienlijk deel van het elektriciteitsverbruik uitmaken.
Stel energiebesparende instellingen in op alle computers en monitoren. Apparaten die automatisch in slaapstand gaan als ze niet gebruikt worden, kunnen veel energie besparen.
Vervang oude servers door moderne, virtuele systemen. Eén moderne server kan vaak het werk doen van meerdere oude servers, met veel minder energieverbruik.
Er zijn verschillende subsidies beschikbaar voor energiebesparende maatregelen. De Energie-investeringsaftrek (EIA) biedt tot 45,5% aftrek op investeringen in energiebesparende apparatuur.
De Milieu-investeringsaftrek (MIA) geeft tot 45% fiscaal voordeel op specifieke milieu-investeringen. Voor kleinere maatregelen zoals warmtepompen of zonneboilers bestaat de ISDE-regeling die directe subsidie verstrekt.
Veel gemeenten hebben specifieke regelingen voor zorginstellingen die willen verduurzamen. Deze lokale subsidies kunnen worden gecombineerd met landelijke regelingen voor maximaal financieel voordeel.
Sommige bedrijven besteden het beheer en onderhoud van hun energiemaatregelen uit. Ook kun je de financiering uitbesteden aan één marktpartij. Dat heet een Energy Service Company (ESCo). ESCo's kunnen gebouweigenaren ook helpen om te voldoen aan wettelijke verplichtingen. Zoals bij de aanvraag van het energielabel, installatiekeuringen of de aircoregeling.
LED-verlichting verdient zich vaak binnen 2-3 jaar terug, nieuwe HVAC-systemen binnen 5-8 jaar. Deze besparingen kunnen nieuwe investeringen financieren.
Overweeg groene leningen die specifiek bedoeld zijn voor duurzaamheidsinvesteringen. Deze hebben vaak lagere rentes dan reguliere leningen, wat een verbetering kan zijn voor de business case.
Personeel speelt een cruciale rol bij energiebesparing. Train je medewerkers in energiebewust werken: lichten uitdoen in lege ruimtes, deuren sluiten, apparatuur uitschakelen na gebruik.
Maak energiebesparing onderdeel van de werkprocedures. Integreer energiebesparende handelingen in bestaande protocollen, zodat ze automatisch onderdeel worden van het dagelijkse werk.
Communiceer regelmatig over energiebesparingen en resultaten. Als het personeel ziet dat hun inspanningen effect hebben, blijven ze gemotiveerd om energiebewust te werken.
Wijs energiecoördinatoren aan per afdeling die verantwoordelijk zijn voor het monitoren van energieverbruik en het signaleren van problemen. Deze personen kunnen fungeren als aanspreekpunt voor energievragen.
Train technisch personeel in energiemanagement. Zij kunnen kleine optimalisaties doorvoeren en problemen vroegtijdig signaleren voordat ze tot grote energieverspilling leiden.
Betrek ook bewoners waar mogelijk. Leg uit waarom energiebesparing belangrijk is en hoe zij kunnen bijdragen zonder comfort in te leveren. Bewoners zijn vaak bereid mee te werken als ze begrijpen waarom het belangrijk is.
Personeel speelt een cruciale rol bij energiebesparing. Train je medewerkers in energiebewust werken: lichten uitdoen in lege ruimtes, deuren sluiten, apparatuur uitschakelen na gebruik.
Maak energiebesparing onderdeel van de werkprocedures. Integreer energiebesparende handelingen in bestaande protocollen, zodat ze automatisch onderdeel worden van het dagelijkse werk.
Communiceer regelmatig over energiebesparingen en resultaten. Als het personeel ziet dat hun inspanningen effect hebben, blijven ze gemotiveerd om energiebewust te werken.
Wijs energiecoördinatoren aan per afdeling die verantwoordelijk zijn voor het monitoren van energieverbruik en het signaleren van problemen. Deze personen kunnen fungeren als aanspreekpunt voor energievragen.
Train technisch personeel in energiemanagement. Zij kunnen kleine optimalisaties doorvoeren en problemen vroegtijdig signaleren voordat ze tot grote energieverspilling leiden.
Betrek ook bewoners waar mogelijk. Leg uit waarom energiebesparing belangrijk is en hoe zij kunnen bijdragen zonder comfort in te leveren. Bewoners zijn vaak bereid mee te werken als ze begrijpen waarom het belangrijk is.
Investeer in systemen die real-time inzicht geven in energieverbruik per afdeling of systeem. Zo kun je snel afwijkingen detecteren en ingrijpen voordat kleine problemen grote energieverspilling veroorzaken.
Stel automatische alarmen in voor abnormaal energieverbruik. Als een HVAC-systeem plotseling veel meer energie gaat verbruiken, kan dit duiden op een defect dat snel verholpen moet worden.
Gebruik dashboards die energieverbruik visualiseren voor verschillende afdelingen. Dit maakt energiebesparing tastbaar en kan gezonde concurrentie tussen afdelingen stimuleren.
Plan maandelijkse evaluaties van energieverbruik en vergelijk dit met voorgaande perioden en benchmarks. Zo kun je trends identificeren en tijdig bijsturen als het verbruik onverwacht stijgt.
Organiseer jaarlijkse energie-audits om nieuwe besparingsmogelijkheden te identificeren. Zorginstellingen veranderen continu - nieuwe apparatuur, verbouwingen, andere werkwijzen - en dit kan nieuwe kansen of problemen creëren.
Documenteer alle energiebesparende maatregelen en hun resultaten. Deze kennis is waardevol voor toekomstige projecten en kan gedeeld worden met andere zorginstellingen.
Zonnepanelen kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan de energievoorziening van zorginstellingen. Met het hoge dagverbruik is er vaak een goede match tussen opwek en verbruik.
Let wel op de veranderende regelgeving rond saldering. Vanaf 2027 wordt de salderingsregeling afgeschaft. Focus daarom op maximaal eigen verbruik van opgewekte energie door bijvoorbeeld batterijopslag of het verschuiven van energieverbruik naar zonnige uren.
Overweeg ook andere vormen van hernieuwbare energie zoals geothermie voor verwarming. Voor zorginstellingen met hoge warmtevraag kan dit zeer kosteneffectief zijn.
Kies voor technologieën die flexibel en schaalbaar zijn. De energietransitie evolueert snel en je investeringen moeten kunnen meegroeien met nieuwe ontwikkelingen.
Bereid je voor op toekomstige regelgeving. Door nu al te investeren in energiebesparing, loop je vooruit op deze verplichtingen.
Ontwikkel een energieroadmap voor de komende 10-15 jaar. Zet doelstellingen voor CO₂-reductie en bepaal welke investeringen wanneer nodig zijn om deze doelen te halen.
Participeer in branchenetwerken en kennisdelingsprogramma's. Andere zorginstellingen hebben vaak vergelijkbare uitdagingen en kunnen waardevolle ervaringen delen.
Organiseer gezamenlijke inkoop van energiebesparende apparatuur met andere zorginstellingen. Door samen in te kopen, kun je betere prijzen onderhandelen en risico's delen.
Deel je eigen ervaringen en successen met andere zorginstellingen. Dit draagt bij aan de verduurzaming van de hele sector en kan nieuwe samenwerkingsmogelijkheden creëren.
Schakel gespecialiseerde energieadviseurs in voor complexe vraagstukken. Zij hebben ervaring met zorginstellingen en kennen de specifieke uitdagingen en mogelijkheden.
Werk samen met technische dienstverleners die ervaring hebben in de zorg. Zij begrijpen de eisen voor continuïteit en kwaliteit die specifiek zijn voor zorginstellingen.
Stel duidelijke doelstellingen en meetbare indicatoren op voor energiebesparing. Denk aan kWh per bewoner, CO₂-uitstoot per m², of energiekosten als percentage van de totale exploitatiekosten.
Rapporteer regelmatig over de voortgang naar bestuur, personeel en stakeholders. Transparantie over resultaten houdt de motivatie hoog en toont de waarde van investeringen in energiebesparing.
Vergelijk je prestaties met andere zorginstellingen en branchebenchmarks. Dit geeft inzicht in je relatieve prestaties en kan nieuwe verbeterdoelen inspireren.
Informeer bewoners en hun familie over energiebesparende maatregelen en de resultaten. Dit toont dat de instelling verantwoord omgaat met middelen en bijdraagt aan een duurzame toekomst.
Leg uit hoe energiebesparing bijdraagt aan de kwaliteit van zorg. Lagere energiekosten betekenen meer middelen voor zorg en activiteiten voor bewoners.
Energiebeheer in zorginstellingen vraagt om een systematische aanpak die rekening houdt met de specifieke eisen van de zorgverlening. Door stap voor stap je energieverbruik te analyseren en gerichte maatregelen te nemen, kun je substantiële besparingen realiseren zonder in te leveren op zorgkwaliteit.
De combinatie van verschillende subsidieregelingen maakt investeringen in energiebesparing financieel aantrekkelijker. De besparingen op energiekosten kunnen worden geïnvesteerd in betere zorg en faciliteiten voor bewoners.
Wij helpen zorginstellingen graag bij het ontwikkelen van een persoonlijke energiestrategie.
Met onze expertise in zowel energiemanagement als de specifieke eisen van de zorgverlening kunnen we samen een aanpak ontwikkelen die past bij jouw instelling. Zo kun je je focussen op je kernactiviteit - het verlenen van goede zorg - terwijl je energiekosten onder controle houdt en bijdraagt aan een duurzame toekomst. Neem contact op voor meer informatie.