01 november 2024
België stelt de leveringszekerheid voor de winter van 2025-2026 veilig
Om te voorkomen dat het sluiten van kerncentrales de leveringszekerheid van de Belgische elektriciteitsvoorziening in gevaar brengt, heeft België een capaciteitsmechanisme opgetuigd. Dit capaciteitsremuneratiemechanisme, oftewel CRM, subsidieert vervangende capaciteit, zoals het bouwen van nieuwe gascentrales of langer in bedrijf houden van bestaande centrales. Het gaat echter niet alleen om productiecapaciteit, maar ook om alternatieve middelen die in hoge mate bedrijfszeker elektriciteit in het net kunnen invoeden of achterlaten als dat nodig is. Onder die laatste categorie vallen grote batterijparken en vraagsturing. De subsidie wordt via meerdere veilingen toegekend. Voor leveringsjaar 2025-2026 heeft onlangs de laatste veiling plaatsgevonden en wel met met een positief resultaat, terwijl voor leveringsjaar 2028-2029 een eerste stap is gezet.
De Belgische TSO Elia heeft de resultaten van de laatste veilingen bekend gemaakt. De belangrijkste conclusie is dat het doel voor 2025-2026 is bereikt. België wil dan minimaal kunnen beschikken over 14.155 MW aan piekcapaciteit en kan naar verwachting en rekening houdend met de veilingresultaten, beschikken over 14.627 MW. Pakweg de helft van deze capaciteit kan rekenen op financiële ondersteuning vanuit het CRM mechanisme.
Opmerkelijk is dat van de CRM-ondersteunde capaciteit, 1.260 MW uit het buitenland komt, waaronder vanuit de Nederlandse gascentrale in Maasbracht. Een verder Nederlands succes is geboekt door batterijontwikkelaar Giga Storage dat subsidie binnenhaalde voor het project Green Turtle, een mega batterijpark dat uiteindelijk 700 MW moet kunnen gaan leveren. Daarbij is Green Turtle slechts één van de batterijparken die CRM-subsidie scoorden. Dagblad De Tijd bestempelt batterijparken daarom als de grote winnaar van de recente veilingen.
Het Russische Arctic LNG-2 project raakt ingevroren
Begin dit jaar had het Russische Arctic LNG 2 project moeten beginnen met de commerciële exploitatie van vloeibaar aardgas. De exploitant Novatek kon echter door Westerse sancties niet over voldoende ijsbrekende LNG-tankers beschikken. In de afgelopen tijd is die situatie niet verbeterd, integendeel. Novatek heeft wel voortvarend gewerkt aan het uitbreiden van de productiecapaciteit en diverse grote productieplatforms geïnstalleerd. Onder normale omstandigheden zou het project 20 miljoen ton LNG per jaar kunnen leveren. In de afgelopen ijsvrije maanden zijn dan ook diverse ladingen LNG verscheept, deels via diverse constructies en door gebruik te maken van de zogenaamde schaduwvloot. Echter, die activiteiten komen nu door het oprukkende poolijs krakend tot stilstand.
De opslagruimtes zitten naar verluidt vol, waardoor Novatek de productie heeft moeten stilleggen. Amerikaanse sanctie verhinderen ook het Japanse Mitsui, mede-aandeelhouder in Arctic LNG 2, om drie ijsbreker LNG-carriers te leveren waar maar liefst een kleine 700 miljoen USD in is geïnvesteerd.
Oekraïne en Moldova krijgen deze winter extra elektriciteit vanuit de EU
De Europese netbeheerders elektriciteit, verenigd in ENTSOE, hebben de exportmogelijkheden naar Oekraïne en Moldova geëvalueerd. ENTSOE rekent namelijk op een fors tekort aan elektriciteit in beide landen, omdat veel centrales in Oekraïne door Rusland zijn vernietigd. Na de grootschalige invasie van Oekraïne zijn beide landen met spoed losgekoppeld van het Russische transportnet en gesynchroniseerd met het Pan-Europese netwerk.
Dat bood ruimte om vanuit Europa in totaal 1700 MW elektriciteit naar beide landen te exporteren. Aan die capaciteit voegen de netbeheerders nu 400 MW toe, zodat deze winter in totaal 2100 MW naar het Oosten kan. Vanaf maart 2025 gaan de netbeheerders maandelijks bekijken hoeveel exportruimte het Europese transportnet biedt.
Tegenslag voor groene waterstof
Raffinaderijen zijn grootverbruikers van waterstof, waterstof die voornamelijk wordt geproduceerd met aardgas, vooralsnog zonder dat de daarbij vrijkomende CO₂ wordt afgevangen en opgeslagen. De grote behoefte aan waterstof voor raffinageprocessen leent zich bij uitstek als springbord om de vraag naar groene waterstof aan te jagen. Dat is ook een route waar de Europese Unie op inzet en een route die wordt ondersteund door systemen van handel in duurzaamheidscertificaten.
Het grote probleem van groene waterstof is echter de fors hogere kostprijs ten opzichte van de grijze waterstof. Als de grijze waterstof moet worden vervangen door groene waterstof, dan worden brandstoffen zoals benzine en diesel wellicht klimaatvriendelijker, maar ook duurder. Om een balans te kunnen vinden tussen enerzijds kostprijsverhoging van brandstoffen en anderzijds de kansen voor de productie van groene waterstof via de ‘raffinaderijroute’, introduceert de regering een correctiefactor. Die factor geeft aan in hoeverre groene waterstof ingezet in de raffinage, mag meetellen voor de duurzaamheidsverplichtingen van de transportsector.
Hoe hoger die factor, hoe aantrekkelijker voor de duurzaamheidsverplichtingen, maar ook hoe duurder voor de brandstofverbruiker. In die afweging is de regering van plan om de correctiefactor op 0,4 te zetten. Dat tot grote frustratie van pleitbezorgers voor een voortvarende uitrol van de productie van groene waterstof, want deze lage ‘meetelwaarde’ vernietigt de businesscase voor groene waterstoffabrieken.
Marktprijzen
Olieprijzen lijken zoekende naar een richting. In het Midden-Oosten dreigt nog altijd escalatie, maar viel Israël in Iran militaire doelen aan en niet de olie-infrastructuur. Grosso modo lagen de olieprijzen eind oktober op hetzelfde niveau als aan het begin van de maand: rond de 72 USD/bbl.
Net als de olieprijzen lijken ook de kolenprijzen te zoeken naar een richting. Levering 2025 kostte zowel aan het begin als aan het einde van de maand oktober zo’n 124 USD/ton, terwijl leveringen in de komende maanden enkele USD/ton goedkoper zijn. De ontwikkelingen in de gasprijzen zijn belangrijke drijfveren voor de kolenprijzen, maar ook het veranderlijke weer speelt een belangrijke rol.
Ook de prijzen voor emissierechten sloten de maand oktober af op hetzelfde niveau als aan het begin van de maand: pakweg 65,50 EUR/ton. In de tussenliggende weken schommelde prijs wel behoorlijk tussen 60 en 70 EUR/ton. Drijfveer lijkt vooral speculatieve handel te zijn.
Op de elektriciteitsmarkt deed zich een belangrijke verandering voor bij de balanshandhaving. TenneT is na jaren voorbereiding eindelijk overgestapt op in- en verkopen van regelvermogen/regelenergie via het Europese platform Picasso. Dit platform moet zorgen voor een betere optimalisatie van beschikbare flexibiliteit en kan daarmee significante invloed hebben op onbalansprijzen. Voor Nederland kan dat overigens ook tot prijsverhoging leiden, omdat vanuit het buitenland Nederlandse flexibiliteit opgekocht kan worden. Of en in hoeverre dat het geval is moet echter nog blijken. Op de termijnmarkt werd levering 2025 in de loop van oktober iets duurder. Startend op een dikke 85 EUR/MWh, werd de maand afgesloten op zo’n 86,50 EUR/MWh. Leveringen in de komende maanden werden wel duidelijk duurder.
Op de gasmarkt mist Nederland op een haar na het doel van 90% gevulde gasopslagen, maar Europa gemiddeld zit daar met een dikke 95% wel duidelijk boven. Dat betekent dat de voorzieningszekerheid voor de komende winter redelijk op orde is en eventuele problemen zich vooral manifesteren in de winter 25/26. Derhalve zijn momenteel vooral de weersvooruitzichten van belang voor de gasprijzen. Mogelijke inval van kou dreef in de laatste week van oktober de prijzen op, maar aan het einde van de maand gingen de prijzen weer fors omlaag. Levering 2025 sloot de maand oktober af rond 40 EUR/MWh, terwijl leveringen in de komende maanden iets duurder zijn.