06 juni 2023
Denemarken zet nog forser in op offshore windenergie
Denemarken heeft aangekondigd om in tien jaar tijd 9 tot 14 GW aan offshore windturbines te gaan plaatsen. Dat is een bijzonder forse uitbreiding ten opzichte van de 2,3 GW aan opgesteld vermogen aan wind op zee waar het land nu over beschikt.
Mogelijk nog indrukwekkender: de extra capaciteit moet jaarlijks 35 tot 55 TWh aan schone stroom opleveren, (ruim) meer dan het jaarvolume wat Denemarken momenteel aan stroom verbruikt. De betreffende stroom is derhalve deels bedoeld voor export en deels voor de productie van groene waterstof.
Niet alleen de vermogens en volumes in het Deense besluit zijn opvallend, ook de opzet is bijzonder. Denemarken wil namelijk het model toepassen dat in de olie- en gasindustrie zo succesvol is: een wettelijk verplichte staatsparticipatie.
In de Nederlandse olie- en gassector gebeurt dat via staatsparticipatiebedrijf EBN dat voor minimaal 40% deelneemt in alle niet-Groningen gasvelden en offshore pijpleidingen. De Nederlandse regering breidt de rol van EBN wel enigszins uit, zoals bij het ontwikkelen van geothermie.
Maar deelname in windparken staat nog niet op de politieke agenda. Denemarken wil dat wel gaan toepassen op nieuwe offshore windparken, waar de Deense Staat 20% van de aandelen claimt.
Aardgas is een doodlopende weg
Aardgas is in vergelijking met andere fossiele brandstoffen relatief schoon en er kunnen relatief hoge energetische rendementen mee worden behaald. Om die redenen werd aardgas lange tijd gezien als de ideale transitiebrandstof, maar het prestigieuze European Academies of Science (Easac) ziet dat niet meer zitten.
In het nieuwste Future of Gas rapport, noemt Easac dat zelfs een doodlopende weg. De voordelen die aan aardgas worden toegekend, houden namelijk geen rekening met de grote klimaateffecten in de keten, zoals methaanlekkage tijdens productie en transport.
Het gebruik van alle fossiele brandstoffen, dus ook aardgas, moet daarom zo snel mogelijk worden gestopt. Easac pleit er voor om vooral snel werk te maken van het verbannen van aardgas voor gebouwverwarming.
In de EU zijn 65 miljoen gasketels goed voor 39% van het totale gasverbruik in de EU. Daar zouden geen nieuwe ketels meer bij moeten komen. Gebouwverwarming moet over op stadsverwarming of warmtepompen en EU-breed zou het plaatsen van nieuwe ketels moeten worden uitgebannen.
Duitsland moet deze winter terugvallen op oude kolencentrales
Als Grϋner politicus stuurt Robert Habecks aan op de kolenuitstap in 2030, maar als minister van Economie moest hij in bruinkoolregio Brandenburg aankondigen dat oude kolencentrales deze winter hard nodig zijn om de Duitse elektriciteitsvoorziening in de lucht te houden.
Volle gasopslagen en wind- en zonnestroom volstaan niet in het donkere jaargetijde. Dat moet snel veranderen en net als Nederland zet Duitsland zwaar in op een backbone van waterstof met daarop aangesloten waterstofcentrales. Dat zou over vijf jaar geregeld moeten zijn, maar tot die tijd moet het licht wel blijven branden, en dus zijn de oude bruin)kolencentrales hard nodig.
Herrijzen de Belgische kerncentrales uit de as?
Duitsland sloot onlangs de laatste kerncentrales en moet daardoor de komende winter terugvallen op oude kolencentrales.
Ook België stevende af op een totale kernuitstap, maar zag op een laat moment stroomtekort-beren op de weg. Terugdraaien van de kernuitstap is echter niet eenvoudig, mede omdat de Belgische regering zichzelf in een zwakke onderhandelingspositie heeft gemanoeuvreerd. Immers, zonder de twee jongste kerncentrales komt de stroombevoorrading in de winters t/m 26/27 in gevaar.
De centrales zijn echter niet van de Belgische Staat maar in handen van het Franse Engie. En dus moet er een nucleaire deal met Engie worden gesloten en dat ook nog eens onder tijdsdruk. Engie heeft namelijk nieuwe brandstof nodig en zal die pas bestellen als levensduurverlenging verzekerd is. Wordt die brandstof niet op tijd besteld, dan dreigen er in België dus stroomtekorten.
Volgens De Tijd gebruikt Engie die situatie om het onderste uit de kan te halen: maximale winsten en minimale risico’s. Zo wil Engie een limiet op de factuur voor de afvalkosten, vallen de kosten hoger uit, dan betaalt de Staat.
Daarnaast wil Engie een garandeert rendement op de investeringen van minimaal 4%. Bovendien moet de Staat een minimumprijs van 82 EUR/MWh garanderen.
Onder de projectnaam Phoenix werkt de Belgische Staat aan een meer evenwichtige deal. De bedoeling is om eind juni een tussenakkoord te kunnen sluiten en tegen 21 juli de zaak rond te hebben, zodat Engie nog op tijd nieuwe brandstof kan bestellen.
Marktprijzen
Gedurende de maand mei stonden olieprijzen onder druk. Brent zakte van zo’n 79 USD/bbl begin mei tot beneden 74 USD/bbl eind mei.
Vervolgens vond op 3 en 4 juni een bijeenkomst van de Opec+ plaats. Zoals verwacht, heeft de Opec+ besloten om de olieproductie te beperken. Opec zal in 2024 maximaal 25 miljoen vaten per dag produceren en de deelnemende niet Opec-landen (zoals Rusland) maximaal 15,5 miljoen vaten/dag. Daarmee komt Opec+ uit op 40,463 vaten/dag.
Saudi Arabië zal vrijwillig een aanzienlijke portie van de beperking voor zijn rekening nemen en in juli extra 1 miljoen vaten/dag minder produceren.
De volgende Opec bijeenkomst vindt pas op 26 november plaats. Dat wil echter niet zeggen dat de afspraken van dit weekend in beton gegoten zijn. Reuters meldt namelijk dat Saudi Arabië handelaren heeft gewaarschuwd om niet short te gaan of te speculeren op dalende prijzen, wat duidt op mogelijke verdere productiebeperkingen om de prijs hoog te houden. In reactie op de Opec besluiten, stegen de olieprijzen licht, met brent op maandagochtend richting 76 USD/bbl.
De prijzen voor steenkool staan zwaar onder druk. Hoewel de gasmarkt nog steeds gespannen is, is de aanvoer ruim en zijn de opslagen redelijk goed gevuld, met dalende gasprijzen als gevolg.
Aardgas verdringt zodoende kolen als belangrijke brandstof voor elektriciteitsproductie. De prijzen voor steenkool daalden van zo’n 135 USD/ton begin mei naar 95 USD/ton eind mei, waarbij levering in kwartaal 3 zelfs tot beneden 90 USD/ton zakte.
Dalende energierijzen, verdringing van kolen door aardgas en economische recessie laten ook de prijzen voor emissierechten niet ongemoeid. Vooral in de tweede helft van mei gingen de prijzen fors omlaag, van zo’n 90 EUR/ton naar 81 EUR/ton eind mei.
Op de elektriciteitsmarkt trokken vooral de zwaar negatieve prijzen op de spotmarkten de aandacht. Tot maar liefst MIN 400 EUR/MWh en maar liefst 19 uren met negatieve prijzen tijdens het zonnige en winderige pinksterweekend.
Dat de prijs op de dagvooruitmarkt zo ver kon dalen geeft wel te denken. Vraagresponse krijgt al vele jaren aandacht, maar de productie van miljoenen zon-op-dak systemen is niet of nauwelijks af te regelen. Alleen als de spanning te hoog oploopt of als de aardlekschakelaar handmatig wordt omgezet, stopt de invoeding in het net.
Bovendien zorgt de salderingsregeling er voor dat afschakelen niet eens aantrekkelijk is, want stroom die op de markt alleen tegen betaling kan worden weggezet, is voor de paneelbezitter nog steeds pakweg 40 ct/kWh waard.
Op de termijnmarkt ging het er rustiger aan toe dan op de spotmarkt, want de termijnprijzen daalden in een glijvlucht. Levering basislast 2024 ging van zo’n 135 EUR/MWh begin mei naar zo’n 110 EUR/MWh eind mei. Leveringen in de komende maanden zijn pakweg 30 EUR/MWh goedkoper dan de Cal2024.
De aanvoer van gas is ruim en prijzen daalden geleidelijk. Levering 2024 ging van pakweg 57 EUR/MWh begin mei naar zo’n 45 EUR/MWh eind mei. Leveringen in de komende maanden zijn zo’n 15 EUR/MWh goedkoper dan Cal2024.