15 januari 2024
LNG: het succesverhaal van 2023
Amerika was in 2023 ’s werelds grootse exporteur van LNG. Zelfs groter dan de grote LNG exporteurs Australië en Qatar. Vooral in december 2023 leverde de VS een recordhoeveelheid LNG aan overzeese afnemers. De VS heeft in 2023 de rol van wereldleider kunnen verwerven, doordat in 2022 de nieuwe exportterminal Calcasieu Pass in gebruik is genomen en de storingen bij exportterminal Freemont LNG zijn verholpen.
Uit de overzichten van LNG-tankers die de Nederlandse terminals in Rotterdam en Eemshaven aandoen, blijkt dat Amerika ook hofleverancier is van importeurs in Nederland. Deze terminals draaiden in 2023 op volle toeren en mede dankzij de forse groei van geïmporteerde LNG, is de EU er in geslaagd het grootste deel van de weggevallen leveringen van Russisch pijpleidinggas op te vangen. Daarbij is Europa goed voor ongeveer 65% van de totale Amerikaanse LNG-afzet.
Of de importterminals in 2024 ook nog op volle bezetting kunnen rekenen, valt overigens nog te bezien. In diverse landen wordt nog steeds gewerkt aan het uitbreiden van de LNG-importcapaciteit, waardoor overaanbod kan ontstaan. In Duitsland worden naar verwachting dit kwartaal nog drie nieuwe drijvende terminals in gebruik genomen, samen goed voor 20 miljard m3/jaar. Ter vergelijk, de Nederlandse terminals kunnen jaarlijks 24 miljard m3 verwerken.
Naast de structurele vervanging van pijpleidinggas door LNG, liet de gasmarkt in 2023 nog een trendbreuk zien. Tot voor kort leunde Europa zwaar op de spot- en korte termijn markten. De voordelen waren evident: lage prijzen door concurrentie tussen aanbieders van pijpleidinggas waarbij de internationale LNG prijs werkte als een prijsplafond. Door het wegvallen van het grootste deel van Russische gasleveringen per pijpleiding, bleek goedkoop duurkoop. Het prijsplafond van de internationale LNG-prijs bleek niet te werken, want de vraag binnen Europa was hoger dan de beschikbare capaciteit om LNG te importeren. Bovendien waren Europese importeurs afhankelijk van de welwillendheid van Aziatische LNG-afnemers om door hen gecontracteerde ladingen te verkopen aan de hoogste bieders. Om die kwetsbaarheden weg te nemen, hebben diverse grote energiebedrijven, waaronder RWE en SEFE, het inkoopbeleid over een andere boeg gegooid door volumes voor periodes van minimaal 10 jaar vast te leggen.
Helaas kleeft er ook een keerzijde aan de snelle en succesvolle uitbouw van Europese capaciteit om LNG te importeren.
Armere landen die voor hun energiebehoefte traditioneel sterk afhankelijk zijn van geïmporteerde LNG, zoals Pakistan en Bangladesh, hebben het nakijken. Tegen de koopkracht van Europese afnemers zijn ze niet opgewassen. Het gevolg daarvan is dat deze landen zich gedwongen zien om gas te vervangen door steenkool. Zo heeft Bangladesh de kolengestookte elektriciteitsproductie in 2023 verdrievoudigd ten opzichte van 2022. Dat om de ergste gevolgen van de energiecrisis het hoofd te kunnen bieden. Voor de mondiale uitstoot van broeikasgassen is dat helaas geen goed nieuws.
Wordt 2024 het jaar van wind op zee?
In de afgelopen 10 jaar heeft Nederland het opgesteld windvermogen op zee ruim verdrievoudigd, van 1,5 GW naar 4,7 GW. In de komende 10 jaar moet dit vermogen nog eens verviervoudigen, naar 21 GW in 2030/2031. Er wordt al gebouwd aan twee Hollandse Kust West parken van ieder 1,5 GW, die in 2026 gereed moeten zijn en eind februari 2024 start de veiling van drie kavels van elk 2 GW in het windenergiegebied IJmuiden Ver.
Wind op zee liet in 2023 ook diverse tegenvallers zien. Onder andere in het Verenigde Koninkrijk mislukte veilingen, omdat de overheid gestegen kosten negeerde en onder andere in de Verenigde Staten besloten projectontwikkelaars zoals het Deense Orsted om contracten met de overheid eenzijdig op te zeggen. Daardoor verspeelden ze significante waarborgsommen, maar het doorzetten van de bouw had hen nog veel meer geld gekost.
Paradoxaal genoeg kunnen de forse tegenslagen in 2023 de sector versneld naar volwassenheid leiden. De focus was vooral op groter en sneller en ontwikkelaars onderboden elkaar in de rat race om vergunningen en concessies te bemachtigen. Groter betekent echter niet noodzakelijkerwijs ook goedkoper, want de hele keten, van de fabriekshallen, de havenkades tot de schepen waarmee turbines worden geïnstalleerd, moeten telkens op de schop als er weer een grotere turbine is ontwikkeld. En dat gaat hard: 16 MW turbines operationeel in 2023, 18 MW net opgeleverd en 22 MW aangekondigd voor 2024/2025. Die laatste zal een diameter krijgen van meer dan 310 meter! Echter, standaardisatie is ook nodig voor lagere kosten en/of betere marges.
Standaardisatie is ook vereist voor het transport van windenergie naar het vaste land.
Voor TenneT als Nederlandse beheerder van het net op zee is dat een vanzelfsprekendheid. Autoriteiten, TenneT en collega-netbeheerders werken ook hard aan onderlinge koppelingen van al die kabels op de zeebodem. Als hybride interconnectoren kunnen ze dan bij weinig wind worden gebruikt voor in- of export van elektriciteit. Naar verwachting publiceert ENTSO-E nog deze maand een ontwikkelplan voor een geïntegreerd transportsysteem op zee. Een positieve ontwikkeling, maar ook een die netelige vragen oproept, zoals: als een turbine uitvalt, welk balanceringsregime geldt dan? Of, welke biedzone is van toepassing als de windenergie op twee of meer markten kan worden aangeboden?
Marktprijzen
De Brent olieprijzen schommelden in december tussen 74 en 81 USD/bbl. Eind december zette een daling in, maar de stemming sloeg begin januari weer om. De blokkade van het Suezkanaal drijft de prijs op, wat nog wordt versterkt door demonstraties van Hamas-supporters in Libië die de olieproductie verstoren. De prijs voor Brent eindigde op 3 januari net beneden 78 USD/bbl, min of meer het startniveau van begin december.
Het grootste deel van december daalden de steenkoolprijzen, zij het in mindere mate voor leveringen op korte termijn. De vraag naar kolen voor elektriciteitsproductie is beperkt, maar de voorspelde koudegolf kan daar verandering in brengen. Op 3 januari begonnen prijzen weer te stijgen, vooral voor levering op korte termijn. Die prijzen liggen begin januari rond 105 USD/ton, terwijl levering 2025 op 95 USD/ton ligt.
De prijs voor emissierechten liet in de tweede helft van december een opmerkelijk herstel zien. Van minder dan 70 EUR/ton steeg de prijs tot net boven 80 EUR/ton om toen weer enkele euro’s terug te vallen. Echter, net als voor kolen, gas en elektriciteit sloeg op 3 januari de stemming om door de weersverwachtingen.
Na een daling begin december, waren elektriciteitsprijzen gedurende december vrij stabiel rond 90 EUR/MWh. Net als bij de andere commodities, zette begin januari een stijging in vanwege de voorspelde kou. Prijzen stegen tot zo’n 95 EUR/MWh op 3 januari.
De prijzen voor aardgas daalden gedurende december gestaag , van zo’n 40 EUR/MWh begin van de maand, naar pakweg 34 EUR/MWh eind december. Op 3 januari stegen de prijzen weer, maar opvallend genoeg betreft het vooralsnog slechts een stijging van enkele euro’s per MWh. Weliswaar zal het gasgebruik stijgen omdat het in heel Noordwest Europa licht tot matig gaat vriezen, maar de lengte van die periode lijkt te overzien, zitten opslagen nog behoorlijk vol en de LNG-importcapaciteit is dit jaar veel beter op orde dan de afgelopen jaren. Wel blijft de gasvoorziening kwetsbaar voor verstoringen en dus kunnen de prijzen flink omhoogschieten als het tegenzit.