06 augustus 2024
Energieprijzen zetten de industriële macht van Duitsland onder druk
Bedrijven in Duitsland hebben weinig vertrouwen in het energiebeleid van de regering. Die lijkt namelijk niet in staat te zijn om te zorgen voor betrouwbare en betaalbare energievoorziening. Weliswaar presenteerde de Duitse regering begin juli een pakket met maatregelen om de economie te stimuleren, maar daarin ontbreken oplossingen voor de problematiek veroorzaakt door de hoge energieprijzen. Dat die problemen voor Duitsland als vestigingsplaats nijpend zijn, blijkt uit een recent onderzoek van DIHK, de Duitse Kamer van Industrie en Koophandel. De jaarlijkse ‘Energiewende-Barometer’ laat zien dat maar liefst 2/3e van de bedrijven zijn concurrentiekracht aangetast ziet door de hoge energiekosten en meer dan 1/3e van de bedrijven reduceert daarom de investeringen. Van de 3300 onderzochte bedrijven, gaf 37% aan de productie te verlagen of naar het buitenland te verplaatsen. In de sector energie-intensieve industrie is dat percentage zelfs 45%.
Naast de hoge energieprijzen speelt ook de bureaucratie en gebrek aan perspectief het Duitse bedrijfsleven parten. Bedrijven die door middel van eigen opwek de hoge energieprijzen het hoofd willen bieden, worden daarbij gehinderd door de gedetailleerde regelgeving. Ook congestie op de hoogspanningsnetten en onzekerheden over toekomstige beschikbaarheid van waterstof dragen bij aan de onbetrouwbaarheid van de Duitse energievoorziening. Om de problemen op korte termijn het hoofd te bieden, vraagt de DIHK de Bondsregering om tien acties te ondernemen. Lagere belasting op elektriciteit wordt daarbij als eerste genoemd, maar ook de transporttarieven moeten omlaag door netkosten uit algemene middelen te betalen. Ook moeten netten snel worden verzwaard en verzoeken om nieuwe of zwaardere aansluitingen snel worden uitgevoerd.
Noemenswaardig zijn ook de wensen op het gebied van waterstof. DIHK vraagt de regering om de ‘reisdiplomatie’ waarin met tal van landen intenties worden vastgelegd om t.z.t. waterstof te exporteren naar Duitsland, te vervangen door een geloofwaardige aanpak met werkelijk zicht op het beschikbaar komen van grote hoeveelheden betaalbare waterstof.
Duitsland heeft behoefte aan extra stroomverbindingen
Om aan de (groene) stroom behoefte te voldoen, werkt Duitsland aan diverse verbindingen met omliggende landen. Zo werd onlangs nog officieel begonnen met de bouw van een 720 kilometer lange 1400 MW interconnector tussen Duitsland en Engeland. Opvallend daarbij is dat minister Habeck, de Duitse minister van Economische Zaken, het vooral had over de hoeveelheid duurzame stroom uit Britse wind op zee die Duitsland via deze verbinding vanaf 2028 kan importeren uit het Verenigd Koninkrijk (“genoeg voor 1,5 miljoen huishoudens”). Blijkbaar heeft de Duitse regering het oorspronkelijke idee van ‘uitwisseling’ losgelaten. Uitwisseling was wel nog het leidende principe voor een 700 MW verbinding tussen Duitsland en Zweden, maar daar stak de Zweedse regering onlangs een stokje voor.
Volgens de Zweedse regering is de Duitse elektriciteitsmarkt onvoldoende efficiënt, wat voor Zweden het risico kan inhouden dat ten onrechte hoge Duitse prijzen worden geïmporteerd. Tegen de verdrukking in handhaaft Duitsland namelijk het concept van ‘heel Duitsland één biedzone’. Dat concept ligt aan de basis van veel problemen, want het windrijke Noorden kent regelmatig grote overschotten, terwijl het industriële Zuiden grote tekorten kent en het binnenlandse hoogspanningsnet te zwak is om die situatie in evenwicht te brengen. Bij gebrek aan voorspoedig bijbouwen van extra noord-zuid verbindingen, zou een splitsing van de biedzones voor de hand liggen. Dat zou ook de druk op de transportnetten van omliggende landen kunnen verlichten, want ongepland baant de Noord-Duitse stroom zich via onder andere Nederland een weg naar het zuiden, daarbij beslag leggend op de ook in Nederland schaarse transportcapaciteit.
Met de ambitieuze Nederlandse wind op zee plannen, kan ook Nederland te zijner tijd een bijdrage leveren aan de hoge Duitse vraag naar duurzame elektriciteit. Daarvoor moet Duitsland dan wel in de buidel tasten, schrijft minister Hermans aan de Tweede Kamer. Toekomstige windparken kunnen niet allemaal aan de kust op het huidige hoogspanningsnet worden aangesloten. Daarom overweegt de regering ‘diepe aanlanding’. Met gelijkstroomkabels wordt de windenergie dan tot diep in het achterland vervoerd, tot in Limburg aan toe. Pas daar, dicht bij de grootverbruikers, landt de stroom dan aan, waardoor overbelasting van het wisselstroomnet kan worden vermeden. Een van die 2 GW gelijkstroomkabels kan voor doorlevering aan Duitsland worden gebruikt, maar dan moet Duitsland wel meebetalen voor de aanleg die naar schatting 3,2 miljard euro per kabel kost.
Marktprijzen
Dodelijke aanslagen op bondgenoten van Iran, raketbeschietingen en opstormende Amerikaanse marine om door Iran aangekondigde aanvallen op Israël af te slaan, doen de olieprijzen geen goed. Mede vanwege de oplopende geopolitieke spanningen, hoeft oliekartel Opec geen wijzigingen in de productiestrategie door te voeren; de prijzen stijgen toch wel. Daarmee kwam eind juli een einde aan met de geleidelijke daling die zich in de maand juli voordeed. Begin august steeg de prijs voor Brent naar 81 USD/bbl, komende van 78 USD/bbl enkele dagen daarvoor.
Het grootste deel van juli schommelden de kolenprijzen binnen een bandbreedte van 7 USD/ton, waarbij prijzen voor diverse leveringstermijnen geleidelijk dichter naar elkaar kropen. In de laatste week van juli zette een duidelijke stijging in, voor levering 2025 ging het van pakweg 112 USD/ton richting 119 USD/ton begin augustus. Die stijging werd vooral veroorzaakt door stijging van de aardgasprijzen.
De prijzen voor emissierechten staan onder druk vanwege de lage vraag en relatief hoog aanbod. De EU heeft veilingen ‘naar voren gehaald’ om geld binnen te halen voor het klimaatprogramma Repower EU. Dat extra aanbod vertaalt zich in prijsdruk. In juli schommelden de prijzen tussen 61 en 71 EUR/ton, met een stijgende trend richting 70 EUR/ton eind juli.
Elektriciteitsprijzen waren in juli relatief stabiel, met levering basislast 2025 schommelend tussen een dikke 83 en kleine 91 EUR/MWh. In lijn met de overige commodities deed zich in de laatste week van juli een duidelijke stijging voor. Op de korte termijnmarkt en dan vooral de onbalansmarkt ging het er beduidend heftiger aan toe. Frankrijk produceert boven verwachting veel kern- en waterkrachtenergie. Gekoppeld aan de lage vraag binnen Frankrijk, verwacht netbeheerder RTE zelfs om de export te moeten afknijpen vanwege netbeperkingen. Dat hoge aanbod dat mogelijk toch wordt afgeknepen, zorgt voor de nodige onzekerheid.
Aardgas toonde in juli een ondiepe badkuipcurve, met levering 2025 bewegend tussen 36 en 38 EUR/MWh. Eind juli brak de prijs uit die curve, met een stijging richting 40 EUR/MWh. De geopolitieke spanningen in het Midden-Oosten zijn daar debet aan, want Europa is en blijft voorlopig sterk afhankelijk van de aanvoer van LNG. Deels komt die uit het Midden-Oosten en verstoring van die aanvoer kan voor forse problemen zorgen.