01 augustus 2023
Waterstofcentrales moeten Duitsland door donkere tijden helpen
Duitse kolen- en gascentrales moeten worden vervangen door, of omgebouwd worden tot, waterstofcentrales. De Duitse regering zet vooral in op zonne- en windenergie, maar donkere en windstille periodes, in het Duits en regelmatig ook in het Nederlands Dunkelflauten genoemd, moeten worden opgevangen met waterstofinstallaties. Duitsland wil kunnen beschikken over maar liefst 30 GW stuurbare CO2-vrije elektriciteitscentrales. Van die 30 GW moet 9 GW puur op waterstof draaien, 15 GW worden hybride centrales die tot 2035 vooralsnog aardgas gebruiken en 6 GW komt uit biomassa, bio-methaan of opslag. Idealiter wordt groene waterstof gebruikt, maar de regering houdt de mogelijkheid van blauwe waterstof (gemaakt met aardgas waarbij de vrijkomende CO2 wordt afgevangen en opgeslagen) open, want dat is beter dan aardgas.
De regering zal de investeringen in de 24 GW nieuwe waterstof en H2-ready gascentrales met subsidies ondersteunen via aanbestedingen die vanaf volgend jaar moeten worden georganiseerd. Tegen 2030 moet 80% van de Duitse stroom CO2-vrij worden opgewekt, waar dat momenteel zo’n 50% is. De Bondsregering heeft over de voorgenomen aanpak overeenstemming bereikt met de Europese Commissie, en zal ook eind van de zomer het publiek om inbreng vragen.
Gravity energy storage: top of flop?
Het concept spreekt tot de verbeelding: grote blokken beton die met kranen torenhoog worden gestapeld om energie op te slaan en weer worden neergelaten om energie vrij te geven. Het Zwitserse bedrijf Energy Vault gooit al vijf jaar hoge ogen met het concept, werd in 2020 door het World Economic Forum aangemerkt als ‘Technology Pioneer’ en haalde veel geld op om het concept verder uit te werken. Het optimisme van investeerders word echter niet gedeeld door experts. Hoewel de blokkentoren er met kranen op de tekening indrukwekkend en massaal uit ziet, is de totale massa, en dus de hoeveelheid opgeslagen energie, nogal beperkt. Dat zeker in vergelijking met water achter een stuwdam. Bovendien, zelfs als de blokken elke keer met slechts een geringe foutmarge worden gestapeld, dan nog zal op een gegeven moment de operatie onderbroken moeten worden om een ‘scheve toren van Pisa’ te voorkomen. Of zulke kritieken terecht zijn zal binnenkort blijken. Hebben de critici gelijk of hebben de investeerders hun geld op het winnende paard gezet?
Energy Vault kan waarschijnlijk nog voor het einde van het jaar antwoord geven. Momenteel wordt namelijk de laatste hand gelegd aan het in bedrijf stellen van de eerste commerciële grootschalige zwaartekracht energie opslag. De toren staat in China nabij Shanghai en moet 100 MWh kunnen opslaan en maximaal 25 MW elektriciteit aan het net kunnen leveren. Energy Vault verwacht een energetisch rendement van 80% round trip te kunnen halen.
Past het mijnen van Bitcoins in de energietransitie?
Computers laten draaien om nieuwe getallen uit te rekenen die kwalificeren als Bitcoins, het zogeheten mijnen, vergt grote hoeveelheden elektriciteit. Wereldwijd gaat het om meer elektriciteit dan heel Nederland verbruikt. Daarom wordt het mijnen van Bitcoins vaak aangemerkt als klimaatonvriendelijk. De al dan niet vermeende energieverspilling kan worden beperkt door de vrijkomende warmte nuttig te gebruiken, bijvoorbeeld in de glastuinbouw, zoals diverse tuinders reeds doen. Een andere mogelijkheid is om servers daar te plaatsen waar de energie anders verloren zou gaan, bijvoorbeeld bij olievelden waar veel gas wordt afgefakkeld. Bovendien, omdat computers zich gemakkelijk laten op- en afregelen, kan het mijnen ook worden gebruikt om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. Zodoende kunnen Bitcoins ook nieuwe duurzame elektriciteitsprojecten stimuleren. Accountant/adviseur KPMG concludeert daarom dat het mijnen van Bitcoins juist van vitaal belang is voor de energietransitie.
Meer in het bijzonder, Bitcoins passen uitstekend in het zogenaamde ESG-framework, wat staat voor environment, social and governance Dat framework wordt door bedrijven en organisaties gebruikt voor het rapporteren over hun duurzaamheid (waarbij social bijvoorbeeld duidt op nuttig voor het bestrijden van armoede of helpen van Oekraëne) en is voor veel grote organisaties leidend voor het doen van investeringen.
Baltische staten sluiten versneld aan op het continentale elektriciteitsnet
De netbeheerders van de Baltische staten Litouwen, Letland en Estland hebben een overeenkomst getekend om hun elektriciteitsnetten per februari 2025 aan te sluiten op het continentale Europese gekoppelde elektriciteitsnet.
De basis voor de overeenkomst werd al in 2018 gelegd, maar destijds werd gemikt op eind 2025. Tot die tijd zouden de Baltische netten gekoppeld blijven aan het ‘(Wit))Russische Brell-systeem, maar vanwege de inval in Oekraïne drongen de Baltische netbeheerders aan op versnelling. Dat de netbeheerders haast hebben om los te komen van Rusland blijkt ook uit de geplande ontkoppeling: de zomer van 2024. Dat is dus zo’n zes maanden eerder dan de koppeling aan het grote Europese systeem waar ook Nederland deel van uitmaakt.
Marktprijzen
De olieprijzen stegen in juli gestaag, van minder dan 75 USD per vat brent aan het begin van de maand juli tot 83 USD/bbl begin augustus. Net als de inflatie weg lijkt te ebben, ebt ook de zorg voor economische terugval weg. Alle klimaatbeleid ten spijt, stijgt de vraag naar olie en dus ook de prijzen.
Steenkool maakte in juli een ‘bumpy ride’. Steenkool volgde de schommelingen in aardgasprijzen, maar dan in versterkte vorm. Cal 2024 ging van 120 USD/ton begin juli, naar bijna 100 USD/ton halverwege juli, tot boven 130 USD/ton in de laatste week om weer aanmerkelijk onder 120 USD/ton aan de maand augustus te beginnen.
Waar de zorgen over de mondiale economie afnemen, blijft het tobben in Europa en dat heeft effect op het Europese systeem van verhandelbare emissierechten. Sinds eind juli/begin augustus staat de prijs sterk onder druk. Na net 92 EUR/ton te hebben aangetikt, ging het hard omlaag tot beneden 84 EUR/ton begin augustus. Die daling is overigens bescheiden in vergelijking met de Britse emissierechten. Bij de introductie lag de prijs voor de Britse rechten ongeveer op hetzelfde niveau als de Europese rechten, maar als gevolg van aangekondigde beleidswijzigingen gaat die prijs sinds enkele maanden behoorlijk onderuit en ligt inmiddels zo’n 40% beneden ETS. Dit kan er toe leiden dat vanaf 2026 Britse emissie-intensieve producten bij export naar de EU belast gaan worden met een CO2-heffing.
Op de elektriciteitsmarkt blijft het aantal uren met negatieve prijzen op de dagvooruit-markt snel stijgen. Waar dat aantal de afgelopen jaren beneden 100 uren per jaar bleef, gaat het in 2023 nu al om 192 uren negatief.
Op de termijnmarkt deden zich dezelfde schommelingen voor als bij gas en steenkool, zij het dat de omvang veel beperkter was met voor Cal 2024 basislast 120 EUR/MWh als onderkant en 135 EUR/MWh als bovenkant. Begin augustus lag de prijs rond 124 EUR/MWh, dicht bij de prijs waarmee de maand juli begonnen was. Levering kwartaal 4 daarentegen werd wel goedkoper ten opzichte van Cal 2024 en lag begin augustus rond 110 EUR/MWh.
Mede door de milde winter zijn de Europese gasopslagen momenteel al goed gevuld. Daardoor hoeft niet gevreesd te worden voor prijsopdrijving om de opslagen nog voor 1 oktober vol te krijgen. De gasprijzen voor Cal 2024 zijn daardoor in rustiger vaarwater beland, met schommelingen tussen 48 en 55 EUR/MWh, met begin augustus hetzelfde niveau als begin juli: een kleine 50 EUR/MWh. Levering kwartaal 4 daarentegen werd iets goedkoper dan aan het begin van de maand juli: van een kleine 47 naar een dikke 41 EUR/MWh.